احوال وجوب مهر مسمی
هرگاه عقد ازدواج صحیح باشد و تسمیه نیز صحیح باشد؛ مهر مسمی واجب می گردد خواه تسمیه هنگام عقد تمام شده یا بعد از عقد با تراضی عاقدین.
اگر ازدواج به سبب دیگر غیر از فساد تسمیه؛ مثل ازدواج بدون حضور شهود، ازدواج محلل و ازدواج موقت فاسد باشد، در این حالات با وطی حقیقی مهر لازم می شود.
احوال وجوب مهر مثل
مهر مثل در حالات ذیل واجب می شود:
1-نکاح تفویض:
نکاح تفویض آن است که ازدواج از مهر خالی باشد یا ازدواجی که تعیین مهر آن به ولی یا زوج او واگذار شود.
قانون مدنی کشور در زمینه نکاح تفویض در ماده 104 خود می گوید:
زنی که اختیار تعیین مهر را به زوج خود تفویض نموده و مهر او تسمیه نشده باشد می تواند بعد از عقد و قبل از دخول تعیین مهر را مطالبه نماید. زوج مکلف است که مهر را معین کند و در صورت امتناع ، زوج می تواند تعیین مهر مثل را از محکمه با صلاحیت به مطالبه بدارد.
انواع مهر
در اینجا انواع مهر را مورد مطالعه قرار می دهیم:
انواع مهر: مهر به نزد فقهاء به دو نوع است یکی مهر مسمی و دیگری مهر مثل که اینک هر کدام را تشریح می کنیم:
1-مهر مسمی:
مهر مسمی عبارت است از مهری که حین عقد در اثر توافق طرفین تعیین می گردد.
2-مهر مثل:
هرگاه حین عقد مهر تعیین نشده باشد یا مهر نفی گردیده باشد زن مستحق مهر مثل می گردد.
شروط مهر
شروط مهر عبارتند از:
مهر باید قابل تملیک باشد:
مهر باید قابل تملیک، خرید و فروش باشد مثل طلا، نقره، لباس و مانند آن، پس شراب و خوک و آنچه که قابل تملیک، خرید و فروش نیست مهر واقع شده نمی تواند.
قانون مدنی کشور نیز درماده 100 چنین می گوید:
(مال قابل تملک مهر تعیین شده می تواند).
زیاده روی در مهر:
زیاده روی در مهر از نظر شریعت اسلامی ممنوع است و فلسفه منع اضافی ستانی در مهر واضح است و آن اینکه زمینه نکاح برای جوانان مساعد گردد و از مفاسد اخلاقی اجتناب نمایند و إلا جوانان به منظور اشباع غرایز حیوانی خویش به مفاسد اخلاقی روی می آورد و بدینوسیله جامعه به سوی اضمحلال و نابودی کشانده خواهد شد.
مقدار مهر
1-حداقل و اکثر مهر: حد اکثر مهر در شریعت اسلامی تعیین نشده است؛ زیرا در قرآن و سنت روایتی وجود ندارد که حد اکثر مهر را معین کند؛ زیرا الله متعال می فرماید:
(وان اردتم استبدال زوج مکان زوج و اتیتم احداهن قنطارا فلا تاخذوا منه شیا اتاخذونه بهتانا واثما مبینا).
مهر زوجه
الف-معنای مهر و حکم شرعی آن: در اینجا مطالب ذیل را به مطالعه می گیریم.
1-تعریف مهر: مهر عبارت است از آن مقدار مالی که زوجه با عقد یا دخول حقیقی از زوج مستحق آن می گردد .
2-حکم شرعی مهر: همانگونه که از تعریف فوق معلوم می شود پرداخت مهر زن با یکی از دو امر بر مرد واجب می گردد:
مجرد عقد صحیح: هرگاه عقد صحیح با دخول یا مرگ به اتفاق فقهاء یا با خلوت صحیحه به نزد احناف و حنابله مورد تأکید قرار گیرد، مهر زوجه بر زوج واجب می گردد والا کل یا نصف آن ساقط می شود، چنانکه قانون مدنی کشور می گوید:
حکم عدول و انصراف از نامزدی
طوری که معلوم است نامزدی ازدواج نیست، بلکه وعده به ازدواج است، اکثریت فقهاء می گویند که هر یک از زن و مرد در جریان نامزدی می توانند از آن رجوع کنند، چون عقد تا هنوز انعقاد نیافته، بناء نه الزامی وجود دارد و نه التزامی .
قانون مدنی کشور با تاسی از احکام فقه اسلامی درماده 64 خود تصریح میدارد:
(نامزدی عبارت از وعده به ازدواج است، هر یک از طرفین می تواند از آن منصرف شود)، مگر این که ضرورت یا حاجت شدید آنرا ایجاب نماید، زیرا خداوند متعال می فرماید:
حکم شرعی حلقه نامزدی :
جوانان در اثنای نامزدی و آستانه ازدواج انگشتر طلا را که مرسوم به (حلقه نامزدی است می پوشند و حکم اسلام در این مورد این است که استعمال حلقه طلا برای مردان به دو دلیل حرام می باشد:
یکم – این کار یک نوع تقلید کور کورانه از بیگانه گان و مشابه شدن به انان است و رسول الله صلی الله علیه وسلم هم از تقلید و هم از مشابه شدن کور کورانه نهی کرده است، زیرا از ابن عمر (رض) روایت شده که رسولل الله صلی الله علیه وسلم فرمود :
مرحله نامزدی
الف-معنای نامزدی:
پس از مرحله خواستگاری موفقانه، دوره نامزدی می رسد، نامزدی مقدمه ازدواج و وعده به ازدواج است و هیچ حکم نکاح بر آن مرتب نمی شود و زن تا هنگام عقد ونکاح برای مرد بیگانه است .
چنانکه قانون مدنی افغانستان نیز درماده 64 خود تصریح میکندکه:
نامزدی عبارت از وعده به ازدواج است، هر یک از طرفین می تواند از آن منصرف شود .
حکم شناخت زن مورد خواستگاری:
شریعت اسلام شناخت زن مورد خواستگاری را با استفاده از دو طریق برای خواستگاری اجازه داده است : طریقه اول: از طریق فرستادن زن مورد اعتماد تا دختر مورد نظر را ببیند و خواستگار را از مواصفات ظاهری و باطنی اش در جریان بگذارد، این طریقه شناخت زن مورد نظر بیشتر در جوامع بسته مانند جامعه ما افغانستان معمول است و این طریقه از نظر شریعت اسلامی مباح است . چنان که از انس (رض) روایت شده که رسول الله صلی الله علیه وسلم را جهت دیدن دوشیزه ای فرستاد و فرمود:
زنی که خواستگاری وی جایز است :
خواستگاری طوری که معلوم است به نزد جمهور علماء جایز و مقدمه برای نکاح است، ولی جواز آن مطلق نیست، بلکه مشروط به شرایط ذیل می باشد:
یکم – خواستگاری زن مورد نظر، شرعا حرام نباشد: یعنی زنی که قرار است خواستگاری شود باید از محارم مرد نباشد، خواه از محارم ابدی باشد، مانند خواهر، عمه، خاله و.... خواه از محارم موقتی باشد، مانند خویشنه و زن شوهر دار، زیرا در صورت اول؛ فرزندان جامعه متضرر خواهند شد و در صورت دوم؛ نزاع و فساد به وقوع خواهد پیوست .
ویژه گی های زن مورد خواستگاری :
اسلام همواره بر استمرار و دوام ازدواج بر اساس اعتماد بر حسن انتخاب و گزینش به نحوی که فضای صفاء، دوستی، سعادت و اطمینان را به وجود آورد حرص می ورزد و تاکید می کند .
استمرار و دوام رابطه زنا شوئی جز با دین و خلق نیک میسر نیست، دین با گذشت عمر قوی و خلق با مرور زمان و تجارب زندگی درست می شود، اما اهداف و مقاصد دیگری که مردم عادتا تحت تاثیر آنها می روند از قبیل مال، موقف و زیبایی؛ موقت بوده و باعث تحقق دوام و استمرار رابطه زوجیت نمی گردد و غالبا وسیله تفاخر و تکبر و جلب و جذب توجه دیگران خواهد گردید ، به همین دلیل پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است:
(تنکح المراة لاربع لمالها، ولحسبها، ولجمالها، ولدینها، فاظفر بذات الدین تربت یداک ).
حکم خواستگاری بر خواستگاری:
خواستگاری به لحاظ اثری که بر آن مرتب می شود به دو نوع یعنی کامل و ناقص تقسیم می شود:
یکم- خواستگاری کامل: آن است که مردی یا زنی یا ولی او تقاضای نکاح نماید و در مقابل زن یا ولی او جواب مثبت بدهد.
مرحله خواستگاری
معنای خواستگاری:
خواستگاری عبارت است از اینکه مردی – یا نائب وی- از زنی -یا ولی وی- (به طور صریح یا کنایه ) تقاضای ازدواج نماید .
چنانکه خدای تعالی می فرماید:
(و لا جناح علیکم فیها عرضتم به من خطبة النساء).
ترجمه: و گناهی بر شما نیست که به طور کنایه در باره خواستگاری و همسر گزینی سخن بگوئید .
پاره ای از تفاوت ها میان مردان و زنان:
با وجود آن میان مردان و زنان برخی از تفاوت ها در بعضی از ساحات موجود است و بدون شک این تفاوت ها با مساوات میان مردان و زنان در انسانیت، کرامت و اهلیت ارتباطی ندارد، بلکه از ضرورت های اجتماعی، اقتصادی و روحی ناشی می شود .
تساوی میان مرد و زن :
مساوات کامل میان مرد و زن و انسان بودن زن که از آن منشعب می شود، موارد زیر را می طلبد:
الف- تساوی میان مردان و زنان در عرصه عقاید و احکام:
زنان مانند مردان اهل تدین و عبادت اند و در برابر عقیده صحیح و اعمال صالحه مستحق دخول بهشت و در مقابل عقیده نادرست و اعمال سیئه مستحق عقاب الهی قرارمی گیرند .
وحدت انسانی:
در اصل انسان ها اعم از مرد و زن از یک اصل سر چشمه
گرفته و فرزندان یک پدر و مادر اند و در آفرینش از یک گوهر اند.
زیرا خداوند متعال می فرماید:
(یا ایها الناس اتقوا ربکم الذی خلقکم من نفس واحدة و خلق منها زوجها و بث منهما رجالا
کثیرا و نساء واتقوالله الذی تساءلون به والارحام ان الله کان علیکم رقیبا).
ازدواج و آثارآن
ازدواج عقدی است که حقوق و تکالیفی را ایجاد می کند که هر یک از زوج وزوجه به آن پایبند می باشد.
طوری که الله متعال به صراحت این مبداا را در قرآن کریم بیان می نمابد:
