حکم خواستگاری بر خواستگاری:

خواستگاری به لحاظ اثری که بر آن مرتب می شود    به دو نوع  یعنی کامل و ناقص تقسیم می شود:

    یکم- خواستگاری کامل: آن است که مردی یا زنی یا ولی او تقاضای نکاح نماید و در مقابل زن یا ولی او جواب مثبت بدهد.

اگر خواستگاری کامل صورت گرفته باشد، برای شخص دیگری جایز نیست که آن زن را خواستگاری  نماید، زیرا برای فرد اول یک حق شرعی به وجود آمده است، که به منظور حفظ محبت و علاقه اسلامی بین مردم باید رعایت گردد تا مسلمان از کارهای که خلاف مروت و مردانگی است و به دزدی شباهت دارد، به دور باشد .

اما وقتی خواستگار اول از ازدواج با آن زن منصرف شود و یا اجازه دهد که شخص دوم، خواستگاری نماید، در این حالت خواستگاری آن زن برای شخص دوم جایز خواهد یود، زیرا ابن عمر رضی الله عنهما روایت می کند:

(نهی نبی صل الله علیه وسلم ان یبیع بعضکم علی بیع بعض و لا یخطب الرجل علی خطبة اخیه حتی یترک الخاطب قبله او یاذن له الخاطب).

ترجمه: ( پیامبرص از اینکه کسی بر بیع برادر دینی اش بیع کند و کسی بر خواستگاری برادر دینی اش، خواستگاری کند نهی نموده است مگر اینکه نفر اول از خواستگاری صرف نظر کند و یا به فرد دوم اجازه این کار را بدهد).

اما اگر کسی نامزد کسی دیگری را خواستگاری کند به جز ظاهری ها و مالکی ها به نزد جمهوری فقها عقد خواستگار دوم صحیح و نافذ است ولی مرتکب گناه می شود، زیرا نهی وارد در حدیث فوق متوجه خطبه است و خطبه نه از ارکان عقد است و نه از شروط صحت عقد، پس عقد بدون آن جایز است و نکاح فسخ کرده نمی شود.

   قابل یاد آوری است که خواستگاری بر خواستگاری شخص فاسق جایز می باشد و از نظر ابن قاسم شاگرد امام مالک و ابن عربی مالکی اشکالی ندارد. بدون تردید این نظر که مذهب مالکی بر آن است، با نصوص شریعت اسلامی سازگار تر است، زیرا شریعت به والدین دختر سفارش می کند که در انتخاب داماد آینده شان معیار اخلاق و دیانت را مد نظر داشته باشند و این بر اساس  این قاعده کلی فقهی استوار است که می گوید:

( درء المفاسد اولی من جلب المنافع ). دفع نمودن مفاسد مقدم بر جلب منافع است. و نیز با مصالحی که اسلام برای ازدواج منظور داشته، همخوانی کامل دارد.

     همچنین برای زنی جایز نیست از مردی که نامزد است و نمی خواهد با زن دوم نکاح نماید تقاضای ازدواج کند و او را از نامزدش دور سازد، زیرا ابو هریره (رض) می گوید : نبی اکرم صلی الله علیه وسلم فرمود :

(لا یحل لامراة تسال طلاق اختها لتستفرغ صحفتها فانما لها ما قدر لها).

ترجمه: برای هیچ زنی جایز نیست که خواهان طلاق خواهرش شود تا کاسه اش را خالی کند(و سهیمه اش رابه خود، اختصاص دهد ) زیرا آنچه که برایش مقدر شده است، به او خواهد رسید.

 اما اگر مرد بخواهد با زن دوم نکاح کند، در این صورت هیچ مانعی وجود ندارد که آن زن از مرد نامزد تقاضای خواستگاری نماید مشروط بر این که مرد را از نامزد اولش دور نسازد.

    دوم- خواستگاری ناقص : خواستگاری ناقص به یکی از دو صورت ذیل تحقق پیدا می کند:

  • یکی این که مردی یا نائب او، از زنی یا ولی او تقاضای ازدواج نماید، لکن زن یا ولی او برای خواستگار جواب منفی بدهد.
  • دیگری اینکه مردی یا نائب او از زنی یا ولی وی تقاضای نکاح نماید، لکن زن یا ولی او برای خواستگار نه جواب مثبت بدهد و نه جواب منفی .

 اگر خواستگاری ناقص صورت گرفته باشد، هیچ گونه مانع شرعی و عقلی وجود ندارد که شخص دیگری آن زن را خواستگاری کند.